محدوده حریم و عرصه محوطه پاسارگاد

محوطه میراث جهانی پاسارگاد دارای يک عرصه و سه حريم درجه 1، 2 و 3 است و هرکدام مشمول قوانين و ضوابط خاص خود می باشند. گستردگی حرايم تا آنجا پيش رفته که بيش از 12200هکتار در حريم درجه سه قرار دارد. عرصه و حرايم محوطه ميراث جهاني پاسارگاد دربرگيرنده شمار زيادي محوطه باستاني و تاريخي مربوط به دوره‌هاي پيش از تاریخ، تاریخی و اسلامی است که شامل تپه و محوطه های پیش از تاریخ و تاریخی، گورهاي متعلق به دوران پيش از اسلام، موسوم به خرف‌خانه واقع در رأس ارتفاعات منطقه، تپه‌هاي باستاني نظير تل نخودي، دوتلان، تل خاري و تل سه آسياب، آثار مشهود نظير كاخ‌ها و دروازه‌ها و استحكاماتي همچون تل تخت، آبراهه‌ها و جوي هاي باقي مانده از اولين نمونه باغ هاي ايراني، و همچنين انبوه بسياري از ساخت و سازهاي مدفون در محوطه كه بخشي از آنها طي كاوش‌ها و بررسي‌هاي میدانی مورد شناسايي قرار گرفته‌اند. از جمله چشم‌اندازهاي مهم باستان شناسي و فرهنگي ـ طبيعي منطقه بايد به آثار برجاي مانده از راه شاهي اشاره نمود كه از سمت جنوب شرقي با عبور از تنگ بلاغي ـ تيرانداز ـ به سوي ساير مراكز حياتي دوران هخامنشي نظير شهر استخر و تخت جمشيد امتداد مي‌يافت،  اشاره كرد.

 


نقشه حریم مجموعه میراث جهانی پاسارگاد

 

محدوده عرصه محوطه ميراث جهاني پاسارگاد

 مرز عرصه ثبت جهانی محوطه ميراث جهاني پاسارگاد شامل مجموعه ای از عوارض طبیعی همانند تپه ماهوری ها، رودخانه های پلوار و سوباتن و عوارض مصنوعی شامل کانال­های کشاورزی و روستاهای مادرسلیمان، مبارک آباد و ابوالوردی است که در مرکز دشت قرار گرفته است. محدوده عرصه از سمت شمال به کوه یعقوب، کانال های کشاورزی روستای ابوالوردی در پایین دست کوه غلام و مرز شرقی روستای ابوالوردی،  از سمت غرب و جنوب غربی به مرز شرقی روستای مبارک آباد، رودخانه فصلی له گرمو و بخشی از رودخانه سوباتن موسوم به چشمه خاکی، از سمت جنوب به محدوده روستای مادرسلیمان و از سمت شرق و شمال شرقی به بستر رودخانه پلوار و زمین های کشاورزی روستای دهنو منتهی می شود.

مساحت عرصه كنوني محوطه ميراث جهاني قريب به 1392 هكتار است و مجموعه‌اي ارزشمند از بقاياي آثار معماري و باغ‌هاي ايراني و نيز دامنه وسيعي از آثار مدفون در خاك را كه طي بررسي‌هاي علمي اخير از طريق تهيه تصاوير مغناطيسي نمايان شده‌اند در بر مي‌گيرد.

ضوابط حاکم بر عرصه محوطه پاسارگاد شامل موارد زیر است:

  1. هرگونه فعاليت باستان شناسي، ساماندهي، عمراني، مرمت و حفاظت، عمراني و تغيير کاربري تنها پس از تهيه طرح و تصويب آن از سوي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري امکان پذير است.
  2. درخت کاري و توسعه سطح زمين هاي زير کشت کشاورزي ممنوع است.
  3. در اراضي مزروعي داراي مالکيت خصوصي، کشت سطحي بدون هرگونه تسطيح حداکثر تا عمق 30 سانتي متر بلامانع است.
  4. احداث دکل و پايه هاي برق و هرگونه تأسيسات صنعتي ممنوع است و ساماندهي حفاظتي ـ منظري دکل هاي برق موجود طبق طرح مصوب سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري ضروري است.
  5. هرگونه حفر چاه آب و ساخت تلمبه بدون مجوز سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري ممنوع است.

 محدوده حریم درجه یک محوطه ميراث جهاني پاسارگاد

 حرایم ثبت جهانی محوطه ميراث جهاني مساحتي بالغ بر 22870 هكتار را شامل مي‌گردد. این حرایم به صورت: حریم درجه یک 2869 هکتار، حریم درجه دو 7287 هکتار و حریم درجه سه 12713 هکتار طبق ضوابط تعیین شده مصوب گردیده است.

گستره حریم درجه یک مجموعه میراث جهانی پاسارگاد همانطور که قبلا ذکر شده است حدود 2869 هکتار می باشد که از شمال به ارتفاعات شمالی کوه غلام و روستای ابوالوردی، از سمت شمال غرب به قنات مبارک آباد، از غرب به روستای مبارک آباد، از جنوب غرب به دهانه تنگ بلاغی و از جنوب به رود پلوار منتهی می شود. این حریم در نزدیکی پل ورودی پاسارگاد در امتداد حاشیه روستا های مادرسلیمان و کردشول ادامه یافته و در سمت جنوب شرق به ابتدای جاده ورودی پاسارگاد می رسد و همجوار با بزرگراه شیراز ـ اصفهان ادامه می یابد و به روستای دهنو منتهی می شود. ضوابط حاکم بر حریم درجه مجموعه میراث جهانی پاسارگاد به شرح زیر می باشد:

  1. احداث هرگونه ساخت و ساز و هر گونه تأسيسات جديد تنها با تصويب سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري امکان پذير است.
  2. فعاليت هاي کشاورزي در اين محدوده بلامانع است.
  3. هر نوع فعاليت که موجب تغيير شکل در توپوگرافي تپه هاي تاريخي يا طبيعي شود؛ مانند: تسطيح، کوه بري، کندوکاو، نصب دکل و نظاير آن ممنوع است.
  4. توسعه کالبدي روستاهاي اطراف پاسارگاد به داخل محدوده حريم درجه يک ممنوع است.
  5. طرح احداث کانال هاي آبرساني بايد به تصويب سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري برسد.

  محدوده حریم درجه دو محوطه ميراث جهاني پاسارگاد

 حریم درجه دو حریم ثبت جهانی پاسارگاد می باشد. محدوده این حریم از غرب در امتداد شمال به جنوب به تراز 2100 متري كوه بلاغي و از شمال در امتداد غرب به شرق به ارتفاعات شمالي منطقه (کوه غلام) كه در بخش­هايي از اين امتداد، از مرزهاي تفكيك شده زمين‌هاي زراعي عبور مي‌كند، گسترده شده است. محدوده حريم از شرق در امتداد تراز 1900 متري از ارتفاعات شرقي منطقه (تنگ گنجک) آغاز و در امتداد راه قادرآباد تا محل تلاقي اين راه با جاده اصلي اصفهان ـ شيراز ادامه يافته و از آنجا مستقيماً در حاشیه بزرگراه به سمت جنوب امتداد مي‌يابد. در بخش جنوبي از بزرگراه جدا شده و با عبور از تراز 1800 متری رشته کوه های جنوبی دشت پاسارگاد (کوه های دم دریا) به تنگ تیر انداز در میانه تنگ بلاغی رسیده و به طور مستقیم در انتداد تراز 2000 متری کوه های تنگ سیاه به سمت شمال امتداد می یابد و پس از گذر از بستر رودخانه سوباتن به ارتفاعات شمالی دشت پاسارگاد (کوه غلام) منتهی می شود.

ضوابط حاکم بر حریم درجه دو به شرح زیر می باشد:

  1. احداث کارخانه ها و کارگاه هاي آلاينده محيط زيست ممنوع است.
  2. احداث ساختمان هاي يک طبقه با حداکثر ارتفاع 5/4 متر با پوشش مسطح بلامانع است.
  3. طرح معماري و نماسازي واحدهاي مسکوني روستاهاي واقع در اين حريم، بايد متناسب با شان تاريخي مجموعه تاريخي ـ طبيعي پاسارگاد و هماهنگ با مصالح بومي و متناسب با اقليم منطقه باشد.
  4. طرح هاي توسعه ملي و منطقه اي مانند طرح هادي روستاهاي واقع در اين حريم ( مادرسليمان، کردشول، مبارک آباد، ابوالوردي و دهنو) بايد با هماهنگي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري تهيه و به تصويب نهايي آن برسد.
  5. هر گونه استخراج مواد معدني و مصالح، از قبيل شن، ماسه، سنگ و غيره در محدوده حريم ممنوع است.

  محدوده حریم درجه سه محوطه ميراث جهاني پاسارگاد

 مرز حریم درجه سه محوطه میراث جهانی پاسارگاد بر مبنای خط راس ارتفاعات پیرامون دشت پاسارگاد تعیین شده است که در شمال در بر گیرنده ارتفاعات کوه غلام، از شمال در امتداد شرق به ارتفاعات پیر قنبر و از شرق در امتداد جنوب به ارتفاعات آهن پزان، دو زاغون، کلمه تنگ و تنگ سعادت شهر منتهی می شود. این حریم از تراز 1800 متری تنگ سعادت شهر به سمت تنگ تیر انداز ادامه یافته و پس از عبور از تراز 2000 متری کوه های تنگ سیاه، بستر رودخانه سوباتن را پشت سر گذاشته و به ارتفاعات شمال غربی دشت منتهی می گردد. ضوابط حاکم بر حریم درجه سه به شرح زیر می باشد:

  1. احداث هرگونه کارخانه، کارگاه و يا تأسيسات صنعتي آلاينده ممنوع است.
  2. استخراج معادن شن و ماسه و غيره در محدوده حريم درجه 3، تنها با کسب مجوز رسمي از سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري امکان پذير است.
  3. ارتفاع مجاز براي ساخت و ساز در اين محدوده، بر اساس موقعيت قرارگيري تأسيسات، توسط کارشناسان سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري تعيين مي گردد.
  4. با توجه به اهميت تاريخي ـ طبيعي منطقه دشت مرغاب کليه طرح هاي توسعه اي ملي و منطقه اي در مرحله امکان سنجي نيازمند استعلام از سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري مي باشد.

 

به اين ترتيب محوطه ميراث جهاني پاسارگاد در محدوده‌اي واقع مي‌گردد كه به طور طبيعي توسط ارتفاعات منشعب از رشته كوه­هاي زاگرس احاطه شده و رودخانه مهم پلوار يا مرغاب در آن قرار گرفته است.