افشین ابراهیمی، مدیر پایگاه میراث جهانی پاسارگاد با اعلام این خبر گفت: سد بستان خانی یکی از با ارزش ترین آثار شناسایی شده از دوران هخامنشی است که در منطقه دیدگان شهرستان خرمبید در 30 کیلومتری شمال شرق پاسارگاد جای گرفته است. این سد به همراه چندین سد دیگر، آبراه­ها و شبکه های توزیع آب، مجموعه ای را چه شکل داده که با کارکرد مدیریت منابع آب دوران هخامنشی، از عوامل زیرساختی برجسته و تاثیرگذار در شکل گیری و توسعه پایتخت هخامنشی پاسارگاد بشمار می­آید. سد بستان خانی از گونه سدهای خاکي با هسته رسي و پوسته لاشه سنگي است و با پلان مستقیم اجرا شده است. در پایین­ترین بخش سد و همسطح کف آبریز، بخش­هایی از یک ساختار معماری فاخر با بکارگیری بلوک­های سنگی تراش خورده چهارگوش وجود دارد که همانند بناهای پاسارگاد با روش خشکه چین و بکارگیری بست­های فلزی ایجاد شده است. شوربختانه بخش هایی از کالبد سد و ساختار معماری آن در سال­های گذشته به دست سودجویان و حفاران غیرمجاز تخریب شده و آسیب های جدی دیده است.

ابراهیمی افزود: از این رو به دلیل ضرورت ساماندهی این اثر، برنامه­ای چند مرحله ­ای در پایگاه میراث جهانی پاسارگاد تهیه و تدوین شد که گام نخست آن برقراری ایستگاه دائم نگهبانی و کاوش باستان ­شناسی بقایای ساختار معماری سد است که این کاوش با مجوز پژوهشکده باستان­شناسی از 25 شهریور ماه به مدت 45 روز به سرپرستی جناب آقای حمید رضا کرمی از کارشناسان باستان شناس پایگاه آغاز گردید. در این پژوهش میدانی تلاش خواهد شد پلان و نقشه معماری سازه سد تهیه و ترسیم گردد. این کاوش، فهم و دانش ما را در ارتباط با روش­ ها و شگردهای ساخت سازه موجود به عنوان یکی از بی­ همتاترین سازه های آبی هخامنشی افزایش خواهد داد و جای آن را در هنر معماری و مهندسی سازه­ های هخامنشی باز خواهد کرد. بررسی و مطالعه دقیق جزئیات سازه معماری و همچنین هسته خاکی و پوسته لاشه سنگی سد می­تواند ما را به یافتن تاریخ ساخت سد که یکی از اهداف کاوش است یاری رساند. تعداد زیادی از بلوک­های سنگی مربوط به سازه خروجی آب سد، پیرامون اثر پراکنده شده اند. در صورتی که بتوان در این کاوش، نقشه و پلان ساختار معماری سد را بازسازی کرد، در مرحله ساماندهی و مرمت سد میتوان بلوک­های پراکنده شده را در جای اصلی خود قرار داد و ساختار تخریب شده را بازسازی کرد. در روزهای نخست کاوش، تعداد کمی تکه­های سفال در لایه­های سطحی به دست آمده و این امیدواری وجود دارد که با دسترسی به سفال های بیشتر، شناخت بهتر و عمیق تری از این دوران به دست آید.

او اضافه کرد: در مورد سد بستان خانی باید گفت این سد به همراه دیگر سازه­های آبی تاریخی شناسایی شده در ناحیه پاسارگاد و تخت جمشید از شاهکارهای مهندسی دوران هخامنشی در زمینه مدیریت منابع آب به شمار می­آید و آنچنان سنجیده و با دوام ساخته شده است که پس از گذشت 25 سده هنوز سدهای خاکی با الگوی مهندسی هخامنشی ساخته می شوند.